دەربارەى وەرگێڕان

هاوار محەمەد

گوایە وەرگێڕان لە زمانی یەکەمەوە هەمیشە باشتر و ڕەسەنترە، لەوانەی لە دەستی دووەم و سێیەمەوە ئەکرێن.. نامەوێ لەبەها و گرنگی زمان بۆ وەرگێڕان کەم بکەمەوە، بەڵام بە جۆرێک لە جۆرەکان "زمانی یەکەم" هەر حیکایەتە خورافیەکەی ئەسڵ و ئایکۆن و کۆپییە.. گوایە ئەوەی ئەسڵییە هەمیشە پڕ و جوان و کامڵ و حەقیقییە، وەرگێڕان لە زمانی یەکەمەوە ئەبێتەوە بە ئایکۆن، واتە تەنیا یەک هەنگاو لە ئەسڵییەکەوە دوورە و لێکچوونێکی زۆر لەنێوانیاندا هەيە، بەڵام دەستی سێیەم دەبێتەوە بە نوسخە و نوسخەیش هەمیشە موزەیەفە.. تەواوی فەلسەفەی فەرەنسیی دوای جەنگی جیهانی دووم دژ بەم خورافە ئەفڵاتوونیەن، بە خودی دۆلۆزیشەوە و بگرە بە تایبەتی دۆلۆز.. هەر لە دیالۆگەکاندا دۆلۆز خۆی بە ئاشکرا ستایشی دزیی ئەدەبی و خراپ وەرگێڕان دەکات، بۆ ئەوە نا هەڵەوەرگێڕان پەسەند بکات، بەڵکو بۆ ئەوەی ئەفسانەی ئەسڵ و ئایکۆنە تێکبشکێنێت..

وێڕای ئەوەیش، داخۆ وەرگێڕان لە زمانی یەکەمەوە چ مانایەکی هەیە؟ ئەوندە بەس نییە زمانی فەرەنسی یان ئەڵمانی بزانیت ئیتر بە باشی وەربگێڕیت، زمانزانین تەنیا ڕەگەزێکی وەرگێڕانە و چەندین ڕەگەزی تریشی هەیە.. وەرگێڕان زنجیرە نییە، بەڵکو تێکەڵبوونی کۆمەڵێک توانا و فاکەڵتی و تەقەلایە لەگەڵ یەکتریدا کە هەندێ لەوانە دژ بە خودی نووسەریش دەوەستنەوە، بۆ نموونە بەدیۆ پێیوایە (سپینۆزاکەی دۆلۆز بە تەواوی هەڵبەستراوە)، ئەوە تەرجەمەی دۆلۆزە بۆ سپینۆزا.. هەندێ لەو فاکەڵتییانەی دیکەی وەرگێڕانی فەلسەفی: تێگەیشتن، بەلاڕێدابردن، ڕاکێشانی دەق لە نێو زمانی دوومدا بۆ ئاستى مەحاڵ، دەسەڵاتى وەرگێڕ، متابەعەی بیری فەیلەسوفەکە، ناسینی مەنزومەی چەمکیی، ناسینی ئەو نەریت و هێڵەی کە فەیلەسوفەکە بیری تێدا کردۆتەوە، گواستنەوەی فۆڕم و ستایلى نووسەر (نەک تەنیا مانا) و داهێنانى فۆڕم و ستایلى دیکە هتد.. گەر وەرگێڕان ئەم پرۆسە ئاڵۆزە بێت کە ناچێتەوە سەر زمانی ئەسڵی بەڵکو بە قەولی دێریدا هەوڵ دەدات زمانی گەردوونیی بەر لە ڕوخانی بورجی بابل، ئەو کاتەی هەموو مەخلوقات بە یەکزمان دەدوان، بەشێوەیەکی دیکە دروست بکاتەوە، ئەوا ئیدى وەرگێڕان لە زمانی یەکەمەوە هێندەیش جێگاى شانازى نییە، بەڵکو قەتیسکردنى وەرگێرانە لە گواستنەوەى زمانیدا و ئەمەیش خۆى تێنەگەیشتنە لە وەرگێران..

بێگومان لە وەرگێڕاندا هەمیشە هەڵە روودەدات، بەدحاڵیبوونی وەرگێڕ ڕوودەدات، گیرخوردن و نەپێکان و دەسەڵاتنەشکان بەسەر هەندێ لە چەمک و زاراوەکاندا هەر هەیە، ئەوەیش هەیە کە ئەو زمانەی کتێبەکەی بۆ وەردەگێڕدرێت ناتوانێت هاوتابێتەوە لەگەڵ زمانی ئەسڵی نووسینەکەدا، یان هەمان قودرەتی ئەو زمانەی نییە، ئیشی تێدانەکراوە یان هەر شتێکی تر (کە ئەمانەیان لە دەرەوی دەسەڵاتی وەرگێڕە)، بەڵام گەر وەرگێڕان وەک وەرگێڕانی فیکر و وێناکان و ستایل و تاقیکردنەوەی خودی زمان و بەجێهێشتنی زمان بۆ ئاستی زمانی جیهانی، ئینجا وەک وەرگێڕانێکی پراکتیکی تێزەکان بیبنین، ئەوا ئیدی زمانی یەکەمی وەرگێڕان تەنیا خورافەیەکە..