سیاسەت و ئومێد 2

گفتوگۆ لەگەڵ جان لوک نانسى

                                                                     

سازدانى: مانۆلیا پاوکەر

وەرگێڕانى: هاوار محەمەد

بەشى دووەم

م.پ: ئەى سۆفیزمە؟

ج.ل.ن: نا، بە تەواوەتى ئەویش نییە، ئەوە لەلایەن مارکسەوە وەک نواندنەوەى هەڵگەڕاوە و بەراوەژووى واقیع پێناسەکراوە. سەیرى ئایدیۆلۆژیاى دیموکراسى بکە. کەسێک دەڵێت: ''ئێمە لە وڵاتى دیموکراسیداین، هەموو کەسێک یەکسانە''. لەڕاستیدا ئێمە وەها نین، چونکە هەموومان یەکسان نین. لەبەرئەوە ئایدیۆلۆژیا هەر شیکارییەکى ڕەخنەیى ڕەت دەکاتەوە یان سەرکوت دەکات. بەڵام دەشێت بووترێت لەمڕۆدا شتێکى زۆر تێکەڵوپێکەڵ ڕوودەدات، چونکە چ ڕەخنە و چ پاڵنەرى شۆڕش خۆیان بوونەتە بەشێک لە ئایدیۆلۆژیا. لە فەرەنسا دیاردەیەک هەیە –دڵنیام لە کەنەدایش هەروایە- بۆ نموونە هەندێک لە گۆڤارە ژنانەکان، وەکو گۆڤارى ناسراوى "ئێلى" گوایە گۆڤارێکى چەپڕەوانەیە، ئااااهـ...

م.پ: بەڵێ، چەپڕەو- وشەیەکى زۆر لووس ]و لاستیکى[.

ج.ل.ن: بەڵێ. جا ئەوان سەروتارەکانیان دەربارەى هەلومەجى ژن لە فەرەنسا، دەربارەى ژنان لە ئەفغانستان، یان دەربارەى بەد-بەکارهێنانى منداڵ دەنووسن، شتانێکى وەکو ئەوەى –ئەرێ، زۆر زۆر ڕاستە، بە تەواوەتى ڕاستە. تەنانەت ئەوان بانگەشەى ئەوە دەکەن پارە دەدەن بۆ ]خستنەڕووى[ ئەم دۆز و قەزێیانە، ڕەنگ ئەم گۆڤارە شکۆمەندە بناسیت وا هەموو مۆدێلەکانى فاشنى گرانبەهاى تێدایە کە بابەتى هەموو کەسێک نین و ئاراستەى هەمووان نەکراون. ئەمە جۆرێک گۆڤارێکە بۆ بۆرژوازەکان، بۆ بۆرژوازى چینى ناوەند. من دەمەوێت بەمە بڵێم ئایدیۆلۆژیا. هەروەها لەمڕۆدا کێشەکە ئەوەیە تەنانەت جووتێک ئایدیاى شۆڕشیش هەر سەر بە ئایدیۆلۆژیان. شۆڕش خۆى بە بێ نەزم و بنەمایە[11]. ئەمە کێشەکەیە. تۆ وتت هونەرمەندەکان ئەفسانەى ژێستى شۆڕشگێڕى دەنوێنن، بەڵام ئەى لەمڕۆدا ژێستى شۆڕشگێڕى ماناى چییە؟ ژێستى خاپوورکردن بریتییە لە...

م.پ: ئەم ژێستانەیش لەگەڵ ئایدیۆلۆژیادا بەکاردەبرێن.

ج.ل.ن: بەڵی، بەڵێ، دەتوانین چى بکەین؟ هەموو شتێک دەکرێت. ئێستا کاتى هاتووە بۆچوونى هەموو شت کردن بدەینە بەر ڕەخنە.. یەکەمجار، ئەمە ئایدیایەکە، یەکەمجار ئەمە خاپوورکردنە. دووەمیان هەمیشە کەمترە، سێیەمیان هیچ نییە.

م.پ: تۆ وتووتە باوەڕت وایە لەمڕۆدا گوزەرێکى مێژوویى ڕوودەدات کە لە ڕووى دەلالەتەوە لە پەڕینەوە دەچێت لە چەرخى دێرینەوە بۆ سەدەکانى ناوەڕاست.

ج.ل.ن: کۆتایى ڕۆما. بەڵێ.

م.پ: بۆچى؟

ج.ل.ن: من بەهۆى لێکچوونێکى لەفزییەوە ئەو هەستەم هەیە: ڕۆمانییەکانى سەدەى چوارەم و پێنجەم و شەشەم، قسەیان دەربارەى داوەشان[12] کردووە، نەک بە وشەى داوەشان، بەڵکو بە وشەى مەیلان[13] –وشەى سەرەولێژبوونەوە inclinatio. ئەمە گرنگە چونکە لە فەرەنسا مەیلانمان هەیە کە ڕەنگە پۆزەتیڤ بێت، ڕەنگە بۆ هەندێ کەس واتاى مەیلێکى پۆزەتیڤ بێت بەرامبەر کەسێک، کە هیچ کاتێک عەشق نییە، بەڵکو هەستێکە لە هەواى عەشقدا[14]. هەروەها لە فەرەنسا، وشەى لێژگایى[15] هەر بە واتاى مەیلانە.  

م.پ: بەڵێ، لە ئینگلیزیشدا هەروایە.

ج.ل.ن: کەواتە، لە لاتینیدا inclinatio واتاى هاتنەخوارەوە و داگەڕانە ]داڕمان و خاپووربوون[. ئێمەیش هەندێ تێکستى خەڵکانى ئەم سەردەمەمان هەیە کەدەڵێن: هەموو شتێک بەرەو خوارەوە، ڕووەو نشێوى دەچێت، ئەمەیش داڕمان[16]ى ڕۆمایە، خاپووربوونى هەموو بەهاکان و هەموو فەزیلەتەکانى ڕۆمایە، کەوتنى خوداکان و شتى لەم بابەتە. لەو کاتەدا مەسیحییەت لەنێو کەشى داڕماندا بوو. لەبەرئەوە، نزیکەى 15 ساڵ دەبێت بیر لەوە دەکەمەوە کە: لە سەرەتاى دەستپێکردنى سەدەى بیستەمەوە خەریکین دەربارەى داڕمان دەدوێین. ئەوە تەنیا سەدەیەک بوو کە بەسەرچووە و چیتر تێپەڕیووە، بەڵام سەدەیەکیش بوو کە تێیدا شتانى زۆر ڕوویاندا، زیاتر لەو شتانەش وا لە سەدەى پێنجەمى زایینیدا ڕوویاندا. ئێمەیش هەست بە هەندێ داوەشان دەکەین. لەوێدا هەندێ پەرەسەندنى تەکنیکى هەیە، هەروەها بەڵێ هەندێ پەرەسەندنى دیموکراسییش. بەڵام ئێستا لاموایە ئێمە لەو ماوەیەدا متمانەمان بە گەشەسەندنى دیموکراسى هەبوو کە پێیدەڵێن پاش جەنگى سارد تاوەکو کۆتایى یەکێتى سۆڤیەت، لەبەرئەوەى لەو کاتەدا دیموکراسى بەشێک بوو لە بەرەنگاریى بەڕووى ستالینیزمدا. لە سەرەتادا بڕوامان وابوو دیموکراسى تابێ زیاتر دەبێت –بڕیاربوو دیموکراسى بە هەموو لایەکدا بڵاوببێتەوە و بگاتە هەموو شوێنێک. ویلایەتە یەکگرتووەکان کۆمەک و پشتیوانیى دیکتاتۆرەکانى ئەمریکاى باشوورى وەستاند، چونکە لەوە تێگەیشتن دیموکراسى بژاردەیەکى باشترە. بەڵام ڕێک لەو کاتەوە –ماوەى 20 یان 30 ساڵى ڕابردوو- دیموکراسى هەتابێ زیاتریش بەتاڵ دەبێتەوە.

م.پ: یان بەرەو ئەوە دەچێت خۆى لەنێو ببات؟

ج.ل.ن: بەڵێ، یان بەرەو ئەوە دەچێت خۆى لەنێو ببات. لە پاییزدا، وتنەوەى زنجیرە وانەوتارێک لە پاریس بە ناونیشانى "بەدبەکارهێنان لە دیموکراسیدا" دەستپێدەکات، منیش داوام لێکراوە وانەوتارێک بڵێمەوە. من دەستمکردووە بە بیرکردنەوە لەم مەسەلەیە لە ماوەى 20 ساڵى ڕابردوودا. دەقێکم نووسیوە بە ناونیشانى "گۆڕانى جیهان" –"گۆڕینى جیهان" نا بەڵکو "گۆڕانى جیهان-. ئێستایش خەڵکى تەنانەت گەر بە ڕۆمانییە کۆنەکانیش بەراوردیان بکەین، دەبینین هەتابێ هەمان شت دەکەن، چونکە بە بڕواى من وا هەست دەکەین هەندێ شت ڕێک لە سەرى ]یان دڵى[ کولتوورەکەماندا لە گۆڕاندایە، بێگومان زۆریش ئاڵۆزە، لەوانە ئەو ڕەفتارە پەرچەکردارانەیەى کە بەڕوویدا دەنوێنرێن- بە تایبەتى ڕەفتارە ئاینییەکان، ڕەفتارە جڤاتییەکان و هیتر.

نیشانەیەکى دیکەى خراپ ئەوەیە ئێمە لەگەڵ ئەدەب و هونەر و فەلسەفەدا لە تەنگوچەڵەمەداین. ڕەنگە فەلسەفە کەمتر نەخۆش بێت. بەڵام لە فەرەنسا لەگەڵ ئەدەبدا لە تەنگوچەڵەمەداین؛ ئەوەى پێیدەوترێت ڕۆمانى نوێ بە ڕوونى نەنگییە بۆ ئەدەب لە فەرەنسا. بەڵام دەڵێم، لە ویلایەتە یەکگرتووەکان بەمجۆرە نییە. لەوێ گەنجى نووسەرى چاک هەن، ئەگەرچى ڕەنگە وەکو نووسەرانى سەردەمى فۆڵکنەر نەبن. کۆتا سەردەمى ڕۆمایش هەر وەها بوو. دانەرانێکى شایەنى باس هەبوون کەچى زۆربەیان نەناسراون. منیش بە سودفە ناسیمن، لەبەرئەوەى هەندێکیانم بینى. دەزانم لە  ئەمریکا هونەرمەندانێک هەن لە بوارى شیعرى داستانیى مەزندا کاردەکەن، بەڵام تەنانەت ناتوانم ناوێکیشت پێ بڵێم. ئەوانە بەکردەیى لە کاتى خۆیاندا وەک داهێنەر حساب نەکراون.

م.پ: تۆ وتووتە نەریتى ڕۆژئاوایى بەگشتى، یان نوقسان[17]ـە یان زیاد ]سەڕێژ[[18]ـە. ئایا هەرگیز نوقسانییەک هەیە بە بێ زیادیى شتێک؟ ئایا زیادێک هەیە نوقسانى بەرهەم بهێنێت؟ بۆ نموونە، لە کولتوورى ئەمریکیدا زیادییەک هەیە، بەڵام ئەو زیادییە نوقسانییەکى بەرهەم هێناوە کە دواتر ئەمیش لاى خۆیەوە لە لایەن زیادەکەوە قووت دەدرێت، تۆ دەڵێى چى؟

ج.ل.ن: دەقیق نازانم چۆن شیکاریى پەیوەندیى نێوان ئەم دووانە بکەم. من وایدەبینم ئەوەى لە نەریتى ڕۆژئاوادا ڕاستەقینەیە و ڕەنگە بتوانین لە سەردەمە دوا بەدوایەکەکاندا وەریبگرین، ئەوەیە کە یان نوقسانییەکت دەبێت یان زیادییەک یان هەردووکیان پێکەوە. بۆ نموونە، شار یان دەوڵەتشار (پۆلیس) یەکەمین وێنەى دیموکراسییە لاى یۆنانییەکان لە گریکى کۆندا. ئێمە تەنیا لەو کاتەوە ئەمە دەزانین کە بەکردەیى دەستدەکات بە گازاندەکردن لە خۆى... پێرکلیس یادەوەرى بەیاددێنێتەوە، هەمیشە وابووە. کەوایە، نوقسانییەک لە دیموکراسیدا هەبوو، لە هەمان کاتیشدا جۆرێک زیادە و سەڕێژکردن لە ئیمپریالیزمى ئەسینادا، کە دەتوانین بڵێین، بە خێرایى بەرەو کۆتاییەکەى ئەسینا ملى دەنا. لەدواى سەدەى سێیەمەوە، ئەسینا چیتر سەنتەر نەبوو، ئیدى بەسەنتەربوونى ڕۆما دەستى پێکرد. بەڵام لەگەڵ چیدا؟ شتانێکى تر هەن: دەتوانین بڵێین ڕەنگە ڕۆما زێدەهێزێک بووبێت ]سەرڕێژکردن لە هێزدا[ لە داگیرکردندا؛ ئیمپراتۆریەتەکەى ڕۆما لە ناوەڕاستى ئاسیاوە تاوەکو ئەڵمانیا درێژدەبوویەوە. بەڵام، دواى ماوەیەکى دیاریکراو ڕۆما لە ڕۆح بەتاڵ بوویەوە. ئەوە ئیتر ساتى مەسیحییەت بوو، واتە ئەو کاتەى کۆنستانتین دەبێتە مەسیحى، چونکە چیتر هیچ هێزێکى ڕۆحى لە ئارادا نەمابوو.

م.پ: کەواتە زاڵبوونى مەسیحییەت بەهۆى ئەو بۆشایی ]بەتاڵى[ـەوە بوو کە دروست بووبوو.

ج.ل.ن: بەڵی، جا دواتر جۆرێکى دیاریکراوى بەتاڵى لە تێرمەکانى کولتوور، ئەدەب و هیتردا بە درێژایى یەکەم قۆناغى سەدەکانى ناوەڕاست سەریهەڵدا. بەڵام دواى ئەوە، ئینجا کولتوورى سەرەکیى مەسیحى هاتەئاراوە، چاخى کاتێدراڵ[19]، کە جۆرێکى دیکەى سەڕێژکردنى لەگەڵ خۆى هێنا. بەڵام بەلاى منەوە سەیر ئەوەیە کە داخۆ لە هەموو مێژووى ئێمەدا زەمەنێک هەیە کە گازاندەیەکى لەو سەردەمە و نۆستالژیاى بۆ ئەو زەمەنەى پێشوو تێدا نەبینییەوە. خۆ ڕەنگە لە کولتوورەکانى دیکەیشدا هەر وا بێت، نازانم. بەڵام وا هەستدەکەم ئەو نۆستالژیایە، هەر وەکو مالیخولیا، هەستێکى زۆر تایبەتى ڕۆژئاوا و ڕەفتارێکى تایبەتى ڕۆژئاواییە. 

م.پ: ئەوەیش زۆر سەیرە کە لەمڕۆدا نۆستالژیا بۆ سەردەمانى پێشوو، بۆ سەردەمى بارۆک، نۆستالیژیایە بۆ ڕاسیزم و جیاکاریى ڕەگەزى؛ ئەمە واقیعیەتى زەمەنەکە وەلادەنێت. نۆستالژیا هەمیشە بە ڕۆمانسیکردنە بە نەرێنیترین شێوە. ڕەنگە بۆ ئەوە بێت ڕەتى بکاتەوە گەواهى مێژوو قبوڵ بکات؟

ج.ل.ن: بەڵێ، ئا بەڵێ، بێگومان وایە.

م.پ: گەر سەرنج بدەین دەبینین نۆستالژیا ئەو کاتە زۆر بەهێز دەبێت کە کۆمەڵگە خەریکە بمرێت.

ج.ل.ن: بەڵام دەزانى، دەڵێن کاتێک کەسێک سەرەى مردنى دێت، چاو بە هەموو ژیاندا دەگێڕێتەوە...

م:پ: دوێنێ، لە وانەوتارەکەتدا ئاماژەت بە ئیمان، عەشق، ئومێددا، کەچى بە هیچ جۆرێک باسى ئومێدت نەکرد.

ج.ل.ن: وایە، تۆ ڕاست دەکەیت، بەو هۆیەبوو کە ئەوە وەختێکى گونجاو یان بارودۆخێکى لەبار نەبوو بۆ قسەکردن دەربارەى ئومێد، بەڵام بەهەمان شێوە، لەبەرئەوەیش بوو کە ڕەنگە ئومێد زۆر ئەستەم و زۆریش ئاڵۆز بێت. نازانم داخۆ بە ڕوونى نیشانمادا ]ئومێد چییە[ یان نا، بەڵام بۆ نموونە لە جوداکردنەوەى نێوان ئیمان و بیروباوەڕ ]بۆچوون[دا، ڕوون و ئاشکرایە. لە جوداکردنەوەى عەشق لەم پرسیارەدا یەک شت هەیە کە دەبێت بیڵێم. دواى وانەوتارەکە پیاوێک هات بۆ لام قسەم لەگەڵ بکات، وتى کە من دەربارەى خێرخوازى قسەم کردووە –عەشق بە ماناى کاریتاس charitas- واتە، پێدانى دیاریى بە کەسێک یان بە شتێک. بەم جۆرە، دەشێت ئەمەیش تەنانەت لە ئاسۆى ئەو ئیمکانییەتەدا کە من دەربارەى دووام، گەشەى پێبدرێت.

بەڵام ئومێد پێویستە ئیمکانیەت بێت بۆ دروستکردنى جیاوازییەکى نایاب لەنێوان پێشبینیى گەورە و شتێکى تردا. لە فەرەنسا ئەم جیاوازییە لەنێوان دوو وشەدا مومکینە: یەکێکیان espérance ]هیوا[ و ئەویتریان espoire ]ئومێد[، بەڵام ئەم ئیمکانە تەنیا بۆ خەڵکانێکى دیاریکراوى زۆر ئاگادار ڕوون و بەرچاوە. وشەکە بۆ فەزیلەتى تیۆلۆژى بەهیچ جۆرێک ئیسپۆیر نییە، بەڵکو ئیسپێرەنسـە[20]. بۆ نموونە، چارلس پێگى[21] کورتە وتارێکى گشتى دەربارەى ئیسپێرەنس نووسیووە کە ناوى لێناوە "ئیسپێرەنسى خوشکە بچووک"، خوشکە بچووکى دوو فەزیلەتى گەورە... لەگەڵ ئیسپۆیەردا پێشبینیى بەرەو داهاتووە و جۆرێکە لە ڕزگاریى ئەم داهاتووە. من هەوڵ دەدەم داهاتوو بکەمە ئێستا بۆ ئێستا ئەکچواڵەکەم لەپێناو ئەوەى خۆم سەلامەت بمێنمەوە، لەپێناو ئەوەى متمانە بە خۆم بکەم. هەروەها بەدڵنیاییەوە، دواى ئەم ئومێدە دیسئیسپۆیەر[22] دێت... تۆ چى دەڵێیت؟

م.پ: نائومێدى؟

ج.ل.ن: بەڵی. بەڵام لە فەرەنسا ئێمە نائومێدییەکمان هەیە، دیسئیسپۆیەر دەقاودەق بە ماناى نائومێدى نییە، بەڵکو دۆخى بێ هیواییە، ئەوەیە کە بێهیوا بیت. بێهیوایى ئەوە نییە بتوانیت سەرلەنوێ خۆراک بە هیچ ئومێدێک بدەیتەوە، چونکە ]لەمەدا[ کتومت هیچ نیشانەیەک بەرەو داهاتوو بوونى نییە. دەبێت ئیسپێرەنس ڕێک ئەوە بێت کە پێشبینیى نییە، ڕزگارییەک نییە، تەنانەت ڕزگاریەکى ناکامڵیش نییە، ئەوە نییە کە بەرەو داهاتوو ئاوڕدەداتەوە، بەڵکو دەمەوێت بڵێیم ئەوەیە لە فۆڕمى پێشنبییەکدا کە پێشبینیى ئومێدە بەرەو ئەبەدییەت دەڕوانێ، ئەو شتەیە کە لە ئارادا نییە. ئەمە ئەوە نییە کە من وەها پێشبینیى بکەم گوایە دێتە ئارا؛ پتر ئەوەیە لە  بارى چاوەڕوانیدا بمێنمەوە.

م.پ: بە کراوەیى؟

ج.ل.ن: بەڵێ، کتومت، بە کراوەیى. ڕەنگە ویستبێتم بڵێم ئومێد دەدرێت وەک وەرگرتن و پێدان لە فۆڕمى جیاجیاى کراوەییدا کە لەنێو ئیمان و عەشقدا لەخۆگیراوە. ڕەنگە هەر سێکیان هەمان شت بن. بەڵام ئیمان پەیوەندیدارە بە مەعریفەوە، عەشق پەیوەندیدارە بە هەستکردنەوە، ئومێد هەمان مەوداى ئەو پێنەدانە دەگرێت کە لەنێوان ئیمان و عەشقدا لە مەحەکدایە. لەبەرئەمە، هەریەکە لە ئیمان و عەشق لە دەرەوە یان لەویتریانەوە دێن.

م:پ: کەواتە ئومێد دەستپێکردنێکە.

ج.ل.ن: بەڵێ، بەڵێ. ڕاستە. ئەها، بیرم لەوە دەکردەوە کە ....

م.پ: لە ئەمریکاى باکور، لە پانتایى سیاسەتدا هەموو شتێک بە دووجەمسەرى قسەى لەسەر دەکرێت- چاکە و خراپە، لەگەڵ ئێمە و دژ بە ئێمە. بۆچى ئەم نەریتە میتافیزیکییە، ئەم شێوازى قسەکردن و بیرکردنەوەیە، شێوازێکى بەهێزە بۆ قەناعەتکردن بە خەڵکى؟ ئایا ئەوە ترسە کە ڕێگریمان لێدەکات لە هەڵمژینى پێکهاتەى لێکدژى؟ بۆچى خەڵکى بەشێوەیەکى بەرچاو قەناعەتیان بە زمانى دووجەمسەرى هەیە؟

ج.ل:ن: ئەمە پرسیارێکى باشە، بەڵام دەترسم لەوەى وەڵامم پێنەبێت. پێموایە لەبەرئەوەیە خەڵکى پێویستیان بە ئاساییشە، بەڵام نەک ئاساییش تەنیا لە تێرمە پۆلیسییەکەیدا، بەڵکو ئاساییش لە دڵنیایى و متمانە و یەقینى شتێک. هەموومان وەهاین. هەندێک خەڵکى ڕۆشنبیر دەزانن دووجەمسەرى ئەوەندەیش واقیعى نییە کە دەردەکەوێت. بەڵام دەتوانین ئەوە بزانین و مامەڵەى لەگەڵ بکەین، چونکە متمانە و دڵنیایى خۆمان لە ئاستێکى ترەوە وەردەگرین. تۆ دەزانی دەتوانیت لەم بارەیەوە پرسیار لە خۆت بکەیت و وەڵامی من و ئەوانیتریش بدەیتەوە، بەڵام بەدڵنیاییەوە ئەمە دڵنیاییت پێدەبەخشێ. زۆربەى خەڵک تەنیا قەناعەت ناکەن، بەڵکو باوەڕیان بە وەها خشتەیەکى دووجەمسەرییش هەیە. خەڵکانێکى زۆر لەوانەى دووجەمسەرییەکان زەق دەکەنەوە، تەنانەت لەوانەى تەفسیرێکى فانتازى یان سیحریشیان هەیە، ئا ئەوانە هەر حەز دەکەن بیر لە کورتکردنەوەى جیهان بکەنەوە...

سەرچاوە:

   Revolution Itself is Out of Order - Interview with Jean-Luc Nancy, June 17, 2004.

https://www.academia.edu/30818829/Revolution_Itself_is_Out_of_Order_-Interview_with_Jean-Luc_Nancy

پەراوێزەکانى وەرگێڕى کوردى:

[11]  دەکرێت بە زۆر مانا ئەم تێزەى نانسى لێک بدرێتەوە، لەوانە: 1) شۆڕش کردەیەکى ڕێکخراوى بەرنامە بۆ داڕێژراو نییە. 2) پێوەرى ناسینەوە و پێشبینیکردنى شۆڕش ئەستەمە. 3) شۆڕش حەتمى نییە، بە قەد ئەوەى مەحالێش نییە. 4) شۆڕش مەحکوم نییە بە ڕابردوو و هەمیشەیش بەرەو ئامانجەکەى یان داهاتووە چاوەڕوانکراوەکەى ناڕوات. 5)....

[12] decadence

[13]  Inclination ئێمە "مەیلان"ـمان بۆ داناوە، ئەو وشە کوردییەم لە تەمەنى منداڵیمدا لە دەشتودەردا بیستووە، بە زەوى لێژ و لاپاڵى تەپۆڵکە و گردەکانیان دەگوت مەیلانە، واتە لێژە. لە بنەڕەتدا وشە ئینگلزییەکە بە ماناى مەیل و ئارەزوو، لادان و دەرچوون و داگەڕان، لێژبوونەوە و خواربوونەوە دێت. لە زمانى کوردیدا بە تەنیا هەرکام لەو وشانە بەکاربهێنین بەشێک لە ماناکانى ئەوانیترى تێدا ون دەبێت. خۆ ئەگەر مەیل، کە وشەکە عەرەبییە و ماناکەى لە ئارەوو و خواست و حەزەوە نزیکە، بە جۆرێکى تر لێکبدەینەوە ئەوا دەتوانین ئەم مانایەشى بۆ دەستنیشان بکەین: مەیل واتە مەیالبوون، ملنان بەرەو، خواربوونەوە بە ئاراستەى_، لاربوونەوە بەرەو_، داگەڕان ڕووەو_. لادان بە جۆرێک مەیلە بەرەو شوێنێکى دیکە، ملنانە بە لایەکدا کە ڕێگا دیاریکراوەکە نییە. بەم مانایە پێویستە مەیل و لادان و لێژبوونەوە، یان دڵخوازى و داگەڕان و سەرەوخواربوونەوە پێکەوە کۆبکەینەوە، ئینجا بە گشتى ماناکەى ئاواى لێدێت: مەیلێک کە وات لێدەکات تووشى لادان ببیت بەرەو لێژی و تالوکە. ڕەنگە وشەى "مەیلان" گونجاو بێت کە ناڕاستەوخۆ هەم مەیل و هەم لادان و هەم لێژییشى لەخۆى گرتووە.

[14] in the mood for love

[15] Hill

[16] destruction

[17] lack

[18] lack

[19] the age of the Cathedral

[20]  espérance هیوا و گەشبینى بە داهاتوو لە ڕێگەى پێشبینی یان پێشگۆیى یان ئیلهامەوە. لە کاتێکدا  espoire (ئومێد) دنیاییترە و دەشێت مرۆڤ کارى بۆ بکات.

[21] Charles Péguy

[22] desespoire

تێبینى: ئەم بەرهەمە لە سایتى "چەپى نوێ" بە دوو بەش بڵاوبۆتەوە. 
لینکى بەشى دووەم: 

http://www.chapinwe.com/page_detail?id=65&lg=3

سیاسەت و ئومێد 1

گفتوگۆ لەگەڵ جان لوک نانسى

سازدانى: مانۆلیا پاوکەر

وەرگێرانى: هاوار محەمەد

بەشى یەکەم

پێشەکی:

ڕەنگە بە ناوی "نانسی"ـدا زۆربەمان یەکسەر خەیالمان بۆ "نانسی عەجرەم" بچێت، چونکە زۆرینەی کۆمەڵگەی ئێمە "نانسی عەجرم"ى گۆرانیبێژ دەناسن، بەڵام هیچ کەس "جان-لوک نانسی"ى فەیلەسوف ناناسێ، تەنانەت نوخبەی ڕۆشنیرییشمان. ئەمە ئاماژەیەکی ڕوونە سەبارەت بەوەی ئەستێرەسازیی میدیایی دەرفەتی بۆ ناوە مەزنەکانی ناو کایەی فیکر و ئەدەب نەهێشتۆتەوە.

 جان-لوک نانسى (1940- ) فەیلەسوفێکى دیارى فەرەنسییە کە هێشتا بەرهەم نا، بگرە ناوبانگ  و تەنانەت ناویشى نەگەیشۆتە دنیاى ئێمە. ئەو لە سۆربۆنى پاریس پێگەیشتووە و لەوێ کارى لەگەڵ "جۆرج کانگلیم"دا کردووە، وەک هەمووانیش لە سەرەتاى شەستەکاندا ڕووى لە هیگڵ بووە، لە نەوەى ئالان بەدیۆ و جاک ڕانسێرە (هەموویان لە نێوان 1937-1940دا لەدایکبوون) و هاوەڵى پۆڵ ڕیکۆر و هاوڕێى تەمەنى جاک دێریدا بووە. هەر لە سۆربۆن لە ساڵى 1973دا دکتۆراکەى خۆى لەسەر کانت تەواو دەکات. لەوە بەدوا، بە درێژایى گەشتە فیکرییە دوورودرێژەکەى، دەربارەى گەورە بیرمەندانى ڕۆژئاوا: هیگڵ، دیکارت، کانت، نیچە، هایدیگەر، باتاى، بلانشۆ و دێریدا نووسیویەتى و هەر ئەمانەیش سەرچاوەى فیکرى و ئیلهامبەخشى ئایدیاکانى ئەون. بەگشتى بەرهەمەکانى دژ بە ئایدیاى مۆدێرنى سیستەماتیکبوونە و لەم پێناوەیشدا کۆمەک لە هەڵوەشاندنەوەگەرایى، فەلسەفە، هێرمینۆتیک، دەروونشیکارى، سیاسەت دەبینێت و بەرهەمەکانى لەنێو سنوورەکانى ئەم کایانەدا دێن و دەچن. بەرلەمانەیش وەختێ لە سەرەتاى هەفتاکاندا یەکەمین بەرهەمى خۆى بە ناوى "ناونیشانى نامەکە: خوێندنەوەیەکى لاکان" بڵاودەکاتەوە، لەگەڵ "فیلیپ لاکاو-لابارت"ـى هاوەڵیدا پێیانوایە گوتارى لاکانى هێشتایش هەر میتافیزیکى ماوەتەوە، چونکە لاى لاکان "مانا" کراوە بە ئەسڵى گەمەى دالەکان. لەو کاتەوە تێماى "مانا" دەبێتە غەمێکیى سەرەکیى نێو بەرهەمەکانى ئەم بیرمەندە و لە کتێبە بەناوبانگەکەیدا "ماناى جیهان" The sence of the world، تا دوایین سنوورى قووڵاییە فیکرییەکانى خۆى دەیبات.

لە ساڵى 1980دا لەگەڵ لابارتى هاوڕێیدا کۆنفراسى "کۆتایى مرۆڤ" دەربارەى بەرهەمەکانى "ژاک دێریدا" ساز دەکەن، ئەمەیش دەبێتە سەرەتایەک بۆ کەشفکردنى پەیوەندیى سیاسەت و هەڵوەشاندنەوەگەرایى. بۆیە لە سێ ساڵى دواتردا نانسى دوو کتێب بڵاودەکاتەوە کە سیاسەت تەوەرە سەرەکییەکەیان پێکدەهێنێت: گەڕانەوەى سیاسەت 1981 و کشانەوەى سیاسەت 1983.

لە ساڵى 1986دا بەرهەمێکى دیکەى هەرە بەناوبانگى خۆى دەنووسێت: "کۆمەڵى لەکارکەوتوو" The Inoperative Community. ئەم بەرهەمەیشى بەهەمان شێوە سیاسییە، بەڵام وەک خۆى لە پێشەکییەکەیدا دەڵیت، نایەوێت سیاسەتێکى ڕاستەوخۆى حازر بەدەست بێت کەهەر بە سادەیى لە سیاسەتى چەپگەراییەوە هاتبێت، بەڵکو لەمڕۆدا ئەرکى فیکریمان ئەوەیە بزانین "ماناى چەپبوون خۆى چییە" تاوەکو لە چەقبەستوویى دەرباز ببێت و دەلالەتێکى شۆڕشگێڕانە وەربگرێت. لاى نانسییەکەی ئێمە، چەپ واتە دەرککردن و هەڵگرتنى بەرپرسیارێتى ئەو شتەى کە لە کۆمەڵگەدا لە مەحەکدایە، لە کاتێکدا ڕاست بریتییە لە سیستەمى نەزم و کارگێرى. بەم مانایە سیاسەتێکى ئاوەڵا بەسەر گۆڕان و نوێکاریى تیۆرى و پراکتیکیى زەروریدا، هێشتایش نزیکترین وشەیە لەو نیازەوە کە کۆمۆنیزم بە هەژاریى گوزارشتى لێکردووە، وەک دەیشزانین خودى مارکس وێنایەکى کامڵ و ڕوونى بۆ کۆمۆنیزم نەبووە و پانتاییەکەى بە کراوەیى هێشتۆتەوە. بەم مانایە سیاسەت بریتییە لە تێپەڕاندن و پەڕینەوە، نەک دروستکردنى وێنەى کامڵ بۆ جیهانى داهاتوو. بە بڕواى ئەو کۆمۆنیزم لە ئاسۆى شارستانێتییەکەمان خەریکە ئاوا دەبێت، ئەمەیش پێچەوانەى بۆچوونەکەى سارتەر نییە کە پێیوایە کۆمۆنیزم بۆ ڕۆژگارى ئەمڕۆمان ئاسۆیەکى لە تێپەڕاندن-بەدەرە. ئاوابوون و دیارنەمانى کۆمۆنیزم لە ئاسۆ واتاى تیپەڕاندنى نییە، بەڵکو پتر تەسلیمبوونە بە ئاسۆیەکى دیکەى لەتێپەڕاندن-بەدەر کە دەورى ئاسۆى کۆمۆنیزمى تەنیوە و تا ڕادەى مەحاڵ کاڵى کردۆتەوە.

ئەم چاوپێکەوتنە یەکەمین بەرهەمى ئەم فەیلەسوفەیە کە بۆ زمانى کوردى وەرگێڕدرێت و لە ڕێگەى سایتى "چەپى نوێ"وە بڵاودەکرێتەوە، بەهیوام ببێتە مایەى کردنەوەى دەروازەیەک بۆ ئاشنایەتى بە ڕووى ئەم بیرمەندە ناوازەیەدا کە هەر لە دۆلۆزەوە تا دێریدا و بەدیۆ و ئاگامبێن، بە نووسین و بە ئاماژە، بۆى دەگەڕێنەوە.

وەرگێڕ

م.پ: تۆ نووسیوتە لەبرى لە کۆششى ئەوەدا بیت فەلسەفەیەکى سیاسى هەڵچنیت یان فەلسەفەیەک بەرهەمبهێنیت کە دەربارەى سیاسەت بدوێت، هەوڵدەدەیت فەلسەفە وەک سیاسەت ئەنجام بدەى. ئایا فەلسەفە سیاسەتە؟

ج.ل.ن: بەڵێ بە دڵنیاییەوە، لایەنیکەم لەبەر دوو هۆکار: یەکەم ئەوەیە فەلسەفە لەگەڵ سیاسەتدا دەستى پێکردووە. هەردوو کارەکە هەمان فۆرمولیان هەبووە: سیاسەت ئەو شارەیە کە پێویستە یاساى خۆى بەخۆى ببەخشێت، فەلسەفەیش بیرکردنەوەیەکە کە پێویستە یاسا، پرۆسێس، مانا و حەقیقەتى خۆى بەخۆى ببەخشێت. هۆکارى دووەم ئەوەیە ئەوە سیاسەتە وا دەکات ببیت بە فەیلەسوف وەک هەر جۆرە پیشە ]و سەرقاڵی[ـیەکى دیکە، چونکە بە جۆرێک لە جۆرەکان دەچێتە نێو واقیع و چالاکیى شارەوە، بەڵام ئاشکرایە بۆ فەلسەفە هەندێ شتى لەوە زیاتریش هەن، ئەگەرچى بۆ هونەریش هەر وایە. ئەمە لەبەرئەوەیە، ئێمەى فەیلەسوفان شتانێکمان هەیە لەگەڵ شاردا بیانکەین. بەهەمان شێوە، کاتێک هونەریش دێتە فەزاى گشتییەوە، کاتێک هونەر بە ئەندازیاریى بیناسازییەوە خەریک دەبێت، شتێکى هەیە لەگەڵ شاردا بیکات.

بەڵام لەلایەکى ترەوە، ئێستا دەمەوێت بڵێم ئاڵۆزى و تەمومژێک لە سیاسەتدا هەیە، یان لەگەڵ وشەى سیاسەتدا هەیە، چونکە زۆربەی کات وشەى سیاسەت بۆ دیاریکردنى بەشێکى تایبەتى حوکمکردن، بەشێکى تایبەتى شارسازى و ئینجا یاساداڕشتن بەکاردەهێنین- پەیوەندیى نێوان بەستەرە ئاسۆییەکانى نێوان هاوڵاتیان یان نێوان خەڵک ]لەلایەک[ و بەستەرى ستوونى نێوان حکومەت و خەڵک ]لەلایەکیتر[. ئەمەى لێدەرچێ لە ئەوروپا –نازانم لە ئەمریکا و کەنەدایش هەروایە یان نا- باقیى کاتەکانى تر ئێمە وشەى سیاسەت بەو مانایە بەکاردێنین کە قسەکردنە دەربارەى هەموو ئەو شتانەى وا پەیوەستن بە پێکەوەبوون[1] یان بە بوونى هاوبەش[2]ـەوە. من بۆ ماوەیەکى درێژ ئاوا بیرم دەکردەوە، بەڵام ئێستا ئیتر وەختى خۆ-ڕەخنەکردن هاتووە، بە تایبەتى سەبارەت بە پێکەوەبوون و هاوبەشبوون.

ئەوە فاکتێکى ئۆنتۆلۆژییە کە ئێمە بە تاق و تەنیا ناژین، بەڵام پێکەوەبوون هەموو کات بە زەرورەت و ڕاستەوخۆ سیاسەت نییە، یان بە گشتى سیاسەت نییە. بۆ نموونە، ئەمەى ئێستا ئێمە دەیکەین ڕەنگە هەندێک کاریگەرى و شوێنەوارى سیاسى هەبێت، چونکە تۆ بە ڕیگایەکى تایبەت کار دەکەیت، لە پەیوەندییەکى تایبەتیدا لەگەڵ کۆمەڵگاکەتدا، لەگەڵ شارەکەتدا، منیش هەر وا دەکەم. بەڵام ئەمەى ئێستا من و تۆ دەیکەین، زۆر ڕاستەوخۆ یان نا ڕاستەوخۆ سەر بە بوارى سیاسەت نییە. بۆیە لاموایە پرسێکى زۆر گرنگ کە هەبێ ئەوەیە بەکارهێنانى دووەمى وشەکە، وەک مارکس دەیویست و ڕێک لەوەیشدا شکستى هێنا، مل دەنێت بەرەو مەترسیى هەوڵدان بۆ سڕینەوەى دابەشبوونەکانى پانتایى سیاسى و ڕەواندنەوەیان لەنێو کۆمەڵگەى گشتیدا. کەوایە دوو ئیمکان رێى تێدەچێت: یەکێکیان ئەوەیە کە چیتر هیچ سیاسەتێک بوونى نەماوە، ئەویتریان ئەوەیە هەموو شتێک دەبێت بە سیاسەت و پاشان بەم هۆیە تۆتالیتاریزم سەرهەڵدەدات.

بۆیە دەمەوێت بڵێم، پێویستە ئێمە سەرلەنوێ بیر لەوە بکەینەوە کە گونجاو و دروستە، پێویستە بیر لە کەرتبوونێکى دیاریکراوى سیاسەت بکەینەوە. بێگومان وشەى کەرتبوون[3] زۆر دروست نییە، بەڵام ئایدیاکەیش هەمیشە وەها بیرى لێنەکراوەتەوە وەک بڵێى دەشێت یان دەبێت ئەم کەرتبوونە ڕێژەییە خۆى بسڕدرێتەوە. سەرەڕاى ئەمە، بە هەمان شێوە ئێمە سەرلەنوێ ڕووبەڕووى ئەم  کێشەیە دەبینەوە: لە سەردەمێکدا کە هەڵبەت چیتر نە هیچ کاریگەرییەکى تیۆلۆژى یان تەنانەت لایەنیکەم هیچ کاریگەرییەکى تیۆکراسیمان لە سیاسەتدا ماوە و نە ڕواڵەتێکى مرۆیى سیاسەتیشمان بۆ ماوەتەوە، ئاخۆ فەزاى دیاریکراو و تایبەتى سیاسەت کامەیە و چۆن دەتوانین ئەو فەزایە بنوێنینەوە، یان بەڕێوەى ببەین و هیتر؟ کاتێک سیاسەت بە ڕاستى مرۆیى بوو، دوو فۆڕمى سیاسەت هەبوو کە ئێستا هیچیان لێ نەماوەتەوە: یەکێکیان کۆمۆنیزم، لێرەدا پێویست نییە هیچى تر لەسەر ئەمەیان بڵێین. ئەویتریان کۆمارى بوو ]لە ڕابردوودا[ یان کۆمارییە ]ڕانەبردوو[ بە تایبەتیش حاڵەتى کۆمارى فەرەنسا.

 کۆماری، کتومت ئایدیا بەهێزەکەى " کۆمار" بوو، دیارە نەک نازناوى قەبەى کۆمارى چین بەڵکو بەو مانایەى کە پێویستە کۆمار بە واتا گشتییەکەى کەمێک لە دیموکراسى زیاتر بێت. لەبەر ئەمە کۆمار، وەک کۆمارى فەرەنسا، وێنەیەکى دیاریکراوى دەربارەى خۆى هەیە. لە فەرەنسا ئەوە وێنەى ماریان[4] بوو، بەڵام چیتر نەماوە. ئەمە خاڵیکى جێگاى سەرنجە: نواندنەوەى سیمبۆلیکییانەى وێنەى خود.

کۆماریخوازى[5] لە فەرەنسا واتاى ئەوەیە نەزمێکى زۆر تایبەت هەیە –بەماناى فۆڕمى سیمبۆلیکى، ڕۆح..هتد. بۆ نموونە ئەو ئایدیایەى کە دەڵێت پێویستە قوتابخانەکانى فەرەنسا ببنە قوتابخانەى کۆمارى کە تێیاندا هەمان بەها بخوێنرێت، بەشدارى لە هەموو شوێنێک هەبێت، هەر گەنجێکى فەرەنسى هەمان دەرفەتى یەکسانی لەگەڵ ئەوانیتردا هەبێت و...هتد. بەڵام ڕێک ئەمانە کۆتاییان هاتووە. ئێمە هەموو کات بانگەشەى ئەوە دەکەین کە، بۆ نموونە، پێویستە قوتابخانە ببێتە قوتابخانەیەکى یەکسانی واقیعی، هەروەها پێویستە بەشێوەیەکى کارا و کاریگەر خەڵکى بۆ ئەوە ئامادە بکات ببنە هاووڵاتیى کۆمار، بەڵام بەرە بەرە ئەمە شکستى هێنا. بۆچى؟ ئەمە زۆر سەختە ڕوون بکرێتەوە، بەڵام من سوورم لەسەرى جەختى لێ دەکەمەوە، چونکە ئێستا لە فەرەنسا قوتابخانە لە بارودۆخێکى دژواردایە. بەڵام ڕەنگە ئێمە لە فەرەنسا زیاتر و سەختتر لە ئێوە هەست بە خەسارەت بکەین، چونکە ئێمە ئایدیایەکمان دەربارەى قوتابخانەى کۆمارى هەبوو.

بەهەرحاڵ، ئەمە بۆ ئەوە بوو بڵێم گەر بەر لە نزیکەى سی ساڵ ئەو پرسیارەت لێبکردمایە ڕەنگە ئاوا وەڵامم دابایتەوە: ''بەڵێ، من وەک فەیلەسوفێک دەرگیرى سیاسەتم''. وەک ئەوەى لە کاتى جەنگى جەزائیر، یان لە ئایارى 68 وا بووم و هێشتایش بە ڕێگایەکى دیاریکراو هەر دەرگیرم. بەڵام هۆى ئەم دەرگیرییەم ئەوەیە واژوو لەسەر ڕێژەیەکى زۆرى بەیاننامەکان دەکەم، یان لەبەرئەوەیە هەمیشە ئامادەبووم لەکاتى پێویستدا لە فەزاى گشتیدا قسە بکەم- دەربارەى فەلەستین یان دەربارەى جەنگ لە عێراق. بەڵام ئێستا نامەوێت وەک پێشتر وەڵام بدەمەوە، چونکە دەرگیربوون شتێکى ئەوتۆى سیاسى نییە. ئەمە ئەو کارەیە کە هەر دەبێت ئەنجام بدرێت، کارێک کە هێزێکى کاریگەرى شایەنى باس نییە، لەوەیش زیاتر ئەمە وەک فەیلەسوفێکى وەها نامنوێنێتەوە کە خەریکى فەلسەفاندنە بەخاترى ژێستێکى سیاسى یان وەک ژێستێکى سیاسى. من ئەگەر واژوو لەسەر بەیاننامەیەکى ناڕەزایەتى دژ بە جەنگ لە ئیسرائیل بکەم، ئەوا ئەمە وەک فەیلەسوف ناکەم. یاخود، ئەمە وەکو فەیلەسوفێک دەکەم بەڵام بۆیە وەک فەیلەسوفێک چونکە تازە ناوى فەیلەسوف لکاوە بە ناوەکەمەوە. ئینجا دواتر، هەڵوێست وەردەگرم وەک ئەو شتەى کە پێیدەڵێین ڕۆشنبیر[6] (ئەم وشەیە لەگەڵ زۆڵا و دۆزى درایفۆسدا هاتە ئارا). ئایدیاکە ئەوەیە کە بێگومان نەک تەنیا فەیلەسوف، بەڵکو هەر کەسێک کە خەریکى کارى ڕۆشنبیریى بێت یان هونەرمەند بێت چاوەڕوانى ئەوەى لێدەکرێت شتێکى باشترى بۆ وتن هەبێت، شتێکى باشتر ڕابگەیەنێت. ئەمڕۆ لە زۆربەى ئەو کەیسانەدا کە باس دەکرێن ئەو شتەیە هەیە وا پێیدەوترێت تەنیا دووبارەکردنەوەى هەڵوێستى باوى چەپگەرایانە، ئەمەوێت بڵێم: دووبارەکردنەوەى هەمان دروستیى سیاسی[7]. بەم جۆرە، ئەمە پێویستە چونکە ئەگەر ئەمە نەکەیت، ئەوا زۆر خەڵک وا بیر دەکەنەوە کە ''ئۆى، ئەو چیتر چەپ نییە''.

م.پ: کەواتە، پێتوایە یونیڤێرسالیزەکردنى هەموو شتێک وەک سیاسەت، فۆڕمێکى دروستیى سیاسییە؟

ج.ل.ن: بەڵێ، پێموایە. بەڵێ. چەند ساڵێکە تێبینیى ئەمەم کردووە، بە تایبەتى لەنێو هونەرمەندەکاندا. چەندین هونەرمەند بانگەشەى ئەوەیان کردووە چیتر هونەرمەند نین، چونکە وشەى "هونەرمەند" زۆر ئێستاتیکییە و چیتر بۆ هونەر بە کەڵک نایەت. لە فەرەنسا، جیاوازییەک هەیە لەنێوان کارى پیشەیى (travail) و کارى زەینى (oeuvre)[8]دا. لەمڕۆدا، بۆ نموونە لە فەرەنسا، هیچ هونەرمەندێک باسى travail ناکات و هەمووان تەنیا باسى oeuvre دەکەن.

پ.م: ئایا ئەمە جیاکاریى چینایەتییە؟

ج.ل.ن: کتومت چینایەتی نییە، بەڵام ئەوەیە کە کارى هونەرى بە زۆرى کارى زەینىـیە؛ بە زۆرى سەر بە دۆخى پێشووى هونەر و هونەرمەند و کارى هونەرییە. کارى زەینى (Oeuvre) وەکو قوماش وایە بۆ نیگارکێش کە لە پێشانگادا دادەنرێت. کارى پیشەیى (travail) جەخت لەسەر ئەو ڕاستییە دەکاتەوە کە هونەرمەندەکە بە ڕاستى دەیکات و ئەوە کارێکە لە گەشەسەندندا.

م.پ: داخۆ ئەمەیان وشەیەکى خاکییانەترە؟

ج.ل.ن: بەڵێ بە دڵنیاییەوە خاکییانەترە. بەڵام ئەم خاکەڕاییە نابێت فەخر و لوتبەرزى بێت، گەر وابێ ئەوە ستریۆتایپە. لەمڕۆدا ئەگەر بمەوێت قۆشمە بم دەڵێم: ''ئەها، زۆر حەزم لەم کارەیە'' (Oh, j’aime beaucoup son travail) لەبەرئەوە زۆربەى هونەرمەندەکان، لایەنیکەم وەک هونەرمەندێک کە هەندێ شتى سیاسى دەکات، بانگەشەى ئەوەیان کردووە گوایە کاریگەریى سیاسییان هەیە، تەنانەت ئەگەر چیتر هونەرمەندێکیش لە گۆڕێدا نەبێ. بە بڕواى من ئەمە فاسدکردن ]بەدبەکارهێنان[[9]ى هونەرە بەهۆى سیاسەتەوە، بێ ماناییە، بەڵام چالاکیى سیاسییانەى هونەر چیتر دەرگیریى سیاسى نییە. من زۆر بەباشى لەوە تێدەگەم کە بۆچى هەندێک کەس بەم شێوازە ئەم کارە دەکەن یان بەم شێوازە دەدوێن، بەڵام کێشەکە هەر دەمێنێتەوە.

نموونەیەک دەربارەى هونەرمەندێک دێنمەوە، ژنێک کە دەیناسم. لە کاتى جەنگى سڕبیادا، ئەو ژنە وێنەى پۆشاکى جەنگیى سەربازەکانى بە قژێکى ژنانەوە پیشاندا کە بڕیبووى و کردبووى بەو پۆشاکە جەنگییەوە وا لەسەر دیوارەکە کێشابووى. ئەوە شتێک بوو دەربارەى دەستدرێژى. من لەوە تێگەیشتم ئەو هەستى بەو بەرپرسیارێتییە کردووە کە یادەوەرییەک دەربارەى ئەو کارە دروست بکات. لەلایەکى دیکەیشەوە، لە خۆمم دەپرسى: بۆچى پێویستە ئەم کارە هونەرییە بکرێت؟ ئەوە ڕێک کارێک بوو دەربارەى مانا، دەربارەى دەلالەت. ئەمە یەکێکە لەو هۆکارانەى کە وام لێدەکەن هێشتایش بگەڕێمەوە بۆ پرسیارى دەلالەت یان نا-دەلالەت، یان هەڵپەساردنى دەلالەت. لێرەوەیە کە من هەستدەکەم ئەوە زۆر گرنگە...

م.پ: ئەم شکستە لە هەڵپەساردنى دەلالەتدا ڕێگایەکە بۆ شوێننەکەوتنى ئیلهام، بۆ پەیڕەویى نەکردن لە پۆتێنشیەڵى شتێک کە لە کارەوە بێت. ئەمە هەمیشە بە ماناوە قفڵ کراوە.

ج.ل.ن: بەڵێ، بەڵێ، بە دڵنیاییەوە ئەوە ڕێگەیەکە بۆ داخستنى کار بەر لە دەستپێکردنى. چونکە دەمەوێت بڵێم دوو قەتیسکردن هەیە. یەکەمیان ئایدیایە: دەمەوێت شتێک بکەم دەربارەى دەستدرێژى یان دەربارەى ئەشکەنجەدان لە عێراق. باشە. دووەم: ئەوەیە چۆن ئەو کارە ئەنجام دەدەیت. دەمەوێت چى بکەم؟ ئەمەى دووەمیان قەتیسکردنە، چونکە ئەم ئایدیایە لە فۆڕمەوە نایەت. فۆڕم تەواو میدیۆمە- مەبەستم نیگارکێشان، پەیکەرتاشى، یان فیلمە. ئەمە لە خودى دەلالەتەوە دێت. بەدڵنیاییەوە دەتوانم چەندین شتى دیکە دابتاشم کە پەیوەندییان بەمەوە، بە ئەشکەنجەدانەوە لە عێراق هەیە، بەڵام بە مانایەک هەر لە پێشترەوە ڕێگام لە پەڕینەوە بۆ هونەر  گرتووە.

م.پ: بۆ داهاتوو.

  ج.ل.ن: بەڵێ بۆ هونەر و بۆ داهاتوویش.

م.پ: لە کۆمەڵگەى ئێمەدا چەندین ئەفسانە هەیە، هەیانە هونەرمەندەکان وەک شۆڕشگێڕى سیاسى دەبینن، یان بەشداریکردنى کراوە لە سیاسەتدا لەسەر هەموو ئاستەکان دەنرخێنن، ئەفسانەگەلێک کە دۆخى باو و دۆخێکى عادەتى[10] لە هەر تاکەکەسێکدا بەهێزدەکەنەوە یان دەچەسپێنن لەسەر بناغەى ئەو فەلسەفەیەى کە هەموومان لە ڕووى جەوهەرییەوە وەکو یەکین.

ج.ل.ن: ئەوە چیتر فەلسەفە نییە. چونکە وا بیردەکەمەوە فەلسەفە بەشێوەیەکى تایبەت یان تاقانەیە یاخود فەلسەفە نییە. ئەمەیان دەبێتە ئایدیۆلۆژیا.

تێبینى: ئەم بەرهەمە لە سایتى "چەپى نوێ" بڵاوبۆتەوە. لینکى بەشى یەکەم
http://www.chapinwe.com/page_detail?id=63&lg=4

پەراوێزەکانى وەرگێڕى کوردى

[1]  to be together

[2]  to be in common

[3] separation

[4] the image of Marianne

ماریان سیمبولى نەتەوەیى کۆمارى فەرەنسا، هێماى خودایانەى ئازادى و عەقڵ.

[5] Republicanism

[6] intellectual

[7] political correctness

[8] مەبەست لە جیاکارییە نەریتییەکەى کارى دەستى و کارى زەینىیە، دیارە ئەمەى دووەمیان بەرهەمى هونەرمەند و ئەندازیار و تەکنیکزان و بەڕێوەبەرا و پرۆگرامسازان و شتى لەم بابەتەى ناو سیستەمى نوێى سەرمایەدارییش دەگرێتەوە، لە کاتێکدا ئەوەى یەکەمیان کارى جەستەیى و دەستیى کرێکارانە.

[9] perversion

[10] a state of normalcy

ئەم وتارە بە دوو بەش لە سایتى "چەپى نوێ" بە دوو بەش بڵاوبۆتەوە:

لکینکى بەشى یەکەم:

http://www.chapinwe.com/page_detail?id=63&lg=1