دەرەوە کوێیە؟

ئەم وتارە لە بنەڕەتدا بە چوار بەش لە ستوونى "ئەندێشەى دەرەوە"ى ڕۆژنامەى "زەمەن"ـدا بڵاوبۆتەوە. سەرەتا دڕدۆنگ بووم لەوەى کە دەشێت لە کوێوە دەست پێبکەم و دەتوانم لە ستووندا چى بڵێم. هەستم کرد هەم ناوى ستوونەکە و هەم بەشێک لە کارەکانى دواتر ناڕوون دەمێننەوە ئەگەر سەرەتا لە قسەکردن لە سەر خودى ناوەکەوە دەست پێنەکەم، ناوێک کە لە هەوانتە و بێ هوودە هەڵنەبژێردراوە، ئەگەر بزانین ئاماژەیە بۆ شێوازێکى فیکر بەرەنگارانە کە بۆ بەگژداکردنەوەى کولتوورى عیرفانى و ئەفسانەیى و تیۆلۆژیى خۆرهەڵات زەرورەتێکى حاشاهەڵنەگرى هەیە. 

دیارە هیچ کات متمانەى ئەوەم بە"ستوون" نەبووە کە فیکر بتوانێ شتێکى گرنگى تێدا بڵێت، چونکە هەموو ستوونێک خۆى سنوورێکى بەرتەسکى چەندێتیى لە ڕۆژنامەدا هەیە کە ناچارت دەکات جووڵەى بیرکردنەوە و نووسینى پێ مەحکوم بکەیت. هەر لە ناوەکەیشییەوە زۆر خۆشیم لە چارەى نەهاتووە، چونکە لە ڕووى فیکرییەوە هێڵى گرنگى فەلسەفە لەم سەردەمەدا پتر هێڵەکانى پانین، هێڵە ئاسۆییەکان کە دەشێت شاقووڵیش بوەستنەوە، بەڵام خۆیان شاقووڵى نین. "ئاسۆ" لە جیاتى "ستوون". بەڵام "ستوون"ى ڕۆژنامەوانى ناوێکى دیکەیشى هەیە: "گۆشە". واتە یەکتربڕینى دوو هێڵ لە خاڵێکدا، با بڵێین هێڵێکى ستوونى و هێڵێکى ئاسۆیى. یەکتربڕینە زۆرەکان پنتە زۆرەکان پێکدێنن و رێگاکان ئاوەڵا دەکەن کە هاوکات ماناى بەرهەمهێنانى "فرەیى"ـیشە. گۆشە تەنیا پنتێکى جێگیر نییە، بەڵکو گۆشەنیگایشە کە لە حاڵەتى جووڵە و فراوانبوون و بەرکەوتندایە بە شتەکان، بە دوو مانا:

یەکەم، ڕوانین لە گۆشەیەکى دیاریکراوى جێگیرەوە لە شتە هەمەجۆرەکان.

دووەم، ڕوانین لە گۆشە جیاواز و هەمەجۆرەکانەوە لە یەک شت.

مەترسى ئەوەى یەکەمیان ئەوەیە بگۆڕێت بۆ ئایدیۆلۆژیا؛ مەترسى دووەمیان ئەوەیە ببێت بە بێ ئاراستەیى ڕەها. ئەگەر گۆشەنیگا (یان جیهانبینى) لەم مەترسییانە بپارێزرێن ئەوا یەکەمیان دەبێتە مایەى وەستان و چڕبوونەوە و دووەمیان دەبێتە مایەى جووڵە و فراوانبوون؛ ئەمەیش ئەو دوو جووڵەیەیە کە هاوکات بۆ فیکر پێویستن و جێگاى دووالیزمى "ستوونى" و "ئاسۆیى" دەگرنەوە.

بە گشتى ئەم گۆشەیەى کە لە ڕۆژنامەى "زەمەن" وەرمانگرتووە، بەشێوەى بروسکە و فراگمێنت، دەبێتە شوێنى قسەکردن لە شتە سادە و پێچیدەکان لە ڕوانگەى ئەو هێلانەى فەلسەفەوە کە دەشێت لەنێو ئەو کاتیگۆرییەدا جێگایان بکەینەوە وا "میشێل فۆکۆ" ناوی لێدەنێت "ئەندێشەى دەرەوە". ئەندێشەى دەرەوە تەنیا ناونیشانى وتارێکى فۆکۆ نییە کە دەربارەى فیکر و ئەدەبیاتى گەورە بیرمەندى فەرەنسى "مۆریس بلانشۆ" نووسیویەتى، بەڵکو مۆدێلێکى نوێى بیرکردنەوەیشە دژ بە مۆدێلى زاڵى بیرکردنەوەى فەلسەفى هەر لە ئەفڵاتوونەوە تاوەکو هیگڵ. ئەم مۆدێلە نوێیە بە تایبەتى لە "نیچە"ەوە دەست پێدەکات تاوەکو دۆلۆز و گواتارى، لە ڕووى سیاسییشەوە هەر لە ئاڵتوسێرەوە درێژى دەبێتەوە تاوەکو ئەنتۆنیۆ نێگرى.

بۆ داگرتنى وتارەکە بە شێوەى pdf کلیک لەسەر ئەم لینکەى خوارەوە بکە:

https://drive.google.com/file/d/1fw6anz7uY7BlHVatClKJE78-RC3M47oM/view?usp=sharing