باوكم وا دەڵێت!

دەربارەی مەرجەعییەت

جولیان بەگینی

وەرگێڕانى: هاوار محەمەد

دەرەنجامی بەرهەمی فەیلەسوفە مەسیحییەكانی وەكو ئالڤین بڵانتێنجا، دانپێدانانێكی ڕاشکاو بوو بەوەدا كە كێشە ناوەكییەكی خراپە وەك پاساوەكانی بێباوەڕی (ئەتائیستی) شكستخواردوون.

William Lane Craig, theologian

وەختێ منداڵ بووین، وەك منداڵ قسەمان دەكرد, وەك منداڵ تێدەگەیشتین, وەك منداڵ بیرمان دەكردەوە, كاتێكیش تەمەنمان گەیشتە تەمەنی لاوێتی وامان پیشاندا كە شتە منداڵانەكان دەخەینە لاوە. لە هەموو گۆڕەپانی قوتابخانەكانی دونیادا، نموونەگەلێكی ئێجگار ڕوون و بێگەرد بۆ بیركردنەوە و ڕەفتاركردن دەبینین, ئەوانە شێوەگەلێكی سەرەكی بیركردنەوە و هەڵسوكەوتن كە بە درێژایی تەمەن بەردەوام دەبن, بۆ نموونە تەماشایەكی ئەم نموونە ئایدیاڵییە بكە:

•       "باوكم دەڵێت ئۆتۆمبێلی تۆیوتا زۆر باشترە لە ڤۆلڤۆ".

•       "باشە, كەواتە باوكت گەمژەیە".

زۆر دەگمەنە لای پێگەیشتووان و لاوان هەست بەوە بكەین كە باوك لە یەكلاییكردنەوەی كێشمەكێشەكانیاندا ڕۆڵی مەرجەعییەت بگێڕێت، بەڵام لەمەیش دەگمەنتر هەیە، ئەوەیە كەسێك ببینەوە هەرگیز ئاماژە بە مەرجەعییەتەكان نەدات. وەك چۆن منداڵان زۆرجار بۆ یەكلاییكردنەوەی مشتومڕ و جیاوازییەكانیان بۆچوونی باوكیان وەك دادوەر دێننەوە, لاوەكانیش زۆرجار بۆ ئەم داوەرییە پشت بە بۆچوونی ئەو كەسانە دەبەستن كە پێیان سەرسامن, وەك بڵیی ئەم بۆچوونە بە یەككەڕەت چارەسەری كێشەكە دەكات, بەڵام بە دڵنیاییەوە چارەسەری ناكات.

كەس ناتوانێت هەڵە بكات و "ویلیانم لین كرێچ"ى تیۆلۆژیستی خوێنگەرم وەك گەنجێكی بێزاركەر وەربگرێت، بەڵام شەرمیش لەوە ناكات كە بۆ بەلایەكداخستنی مشتومڕەكە بە خێرایی كۆتەیشن لە بۆچوونی فڵانە شارەزا و فیسارە زانا نەهێنێت. لە "دەلیلی كامبریچ بۆ فەلسەفە"دا, كرێچ ئەو شتە ڕەت دەكاتەوە كە پێی دەڵێن كێشەی ناوەكییانەی خراپە، هەر بە سادەیی لە ڕێگەی خەبەرداركردنمان لەوەی كە "بەڕاشکاوى دان بەوەدا نراوە" كە ئەو بۆچوونە لە نەسەلماندنی بوونی خوادا شكست دێنێت, زۆرجاریش خەریکە بڵێت ئەم بۆچوونە حەقیقەتە چونكە ئالڤین بلانتێنجا وتوویەتی.

تەنانەت ئەگەر كرێچ لەسەر هەقیش بێت, ئەوا هەرگیز ئەمە پاساوی ئەوە نادات سوك و ئاسان دەست بە مەرجەعییەتێكەوە بگرین كە ڕەنگە تا ئەمڕۆیش كار بۆ باشترین فەیلەسوفی مەسیحی بكات, لەم دۆخەدا ئەوە بەرگرییەكی ماقووڵ نییە كە بڵێین وەزیفەكەی تەنیا بڕیاردانە لە ڕازیبوون و هاوڕایی, پشت بەستن بە مەرجەعییەت لە لە كتێبێكدا دەركەوت كە بە شێوەیەكی گشتی كاتی بۆشرۆڤەكردنی پاساو و ئەرگومێنتەکان دیاریكردبوو، ئەگەر چی هەندێكات لە شێوەی بروسکەدا بوون.

بەدڵنیاییەوە, لەگەڵ ئەوەیشدا جیاوازییەك هەیە لەنێوان ئەوەی كە بڵێین: "بلانتێنجا و سەركردە منەوەرەكانی دیكە ئەمە دەڵێن" لەگەڵ ئەوەدا كە بڵێن باوكم وا دەڵێت! ئایا هەندێجار پێویست نییە سەرى ڕێز بۆ ئەو کەسانە دانەوێنیت كە لە تۆ زیاتر لەبارەی بابەتەكەوە دەزانن؟

بەڵێ, بەڵام بە حەزەرەوە. دەبێت تەنیا لەو كاتانەدا پەنا بۆ مەرجەعییەتەكان ببەین كە خۆمان ناتوانین پاساوێك بێنینەوە, بۆیە بەم واتایە "پاڵپشت و پاساو لە مەرجەعییەتەوە" ناونانێكی هەڵەیە, چونكە ڕاستییەكەی مەرجەعییەت خۆی لە بری پاساوەكە دادەنرێت ]و ڕۆڵى پاسادان دەگێڕێت[.

 كەواتە چ كاتێك حەقیقەت ناتوانێت پاساوەكانی خۆی بهێنێتەوە؟ هەندێكات مەسەلەکە بەهۆی نوقسانییەكی زۆرەوەیە لە هێزدا. ئەگەر بیركارییەكی قورس لە ئارادا بێت, كەواتە بۆ ئەوەی بیركارییزانەکە بتوانێت ئەوەمان بۆ شرۆڤە بكات كە بۆچی دوایین شیكردنەوە بۆ تیۆرەكانی فۆرمات ئەنجامدران، ئەوا ناتوانێت لێی تێ بگات، بۆیە ئەگەر پێویستیی بە بڕیارێك بێت, جا شیكرابێتەوە یان شی نەكرابێتەوە، ناتوانێت هیچ شتێكی زیاتر بكات جگە لەوەی ئەو قسانە دووبارە بڵێتەوە كە شاهیدە پسپۆرەكان كردوویانە.

لەهەندێ بۆنەی دیكەدا کە توانامان نییە لە مەسەلەکە تێگەیشتن بەهۆی کەم كاتییەوەیە, یان كاتی پێویست و ئازادانەمان نیە بۆ خوێندنەوە و گوێگرتن لە تەفسیرێكی تەواو، یاخود بەهۆی ئەوەیە تەمەنمان گونجاو نییە و هێشتا نەگەیشتۆتە ئاستی پێویست بۆ توێژینەوە لە بابەتەكە تا بە ڕاستیی تێبگەین. دیسان لەم دۆخەیشدا بڕوانامەی شارەزاكان و پسپۆرەكان باشترین پاساوێكن كە پەنای بۆ بەرین و بەكاری بهێنین.

لە هەردوو حاڵەتەكەدا پشت بەستن بە پسپۆرەكان خراپەیەكی بێ‌ چەند و چوونە، بەگشتیش لادانی بەرپرسیارێتییە لەسەر (خۆ) و كردنی ئەوانی دیكەیە بە بەرپرسیار, ئێمەیش كاتێك لەسەر ئاستی هزریی قسە دەكەین دەبێت ئەم خۆ دزینەوەیە لە بەرپرسیارێتی تەرك بکەین.

هەمیشە ڕوون نییە كە تۆبڵێی خۆمان وەك پێویست تێبگەین و بتوانین خۆمان دەلیل و بەڵگە بخەینە ڕوو, یاخود پێویست متمانە بە کەسى دیكە بكەین. گەرمبوونی زەوی نموونەیەكی باشە: هەموو ئەكادیمیا نیشتمانییەكانی دەوڵەتە گەورەكانی پیشەسازیی هاوڕان لەسەر ئەوەی كە بەرزبوونەوەی پلەی گەرمای زەوی بەپلەی یەكەم هەندێی چالاكی مرۆڤ لێى بەرپرسیارە, كەچی لەگەڵ ئەوەیشدا هێشتا خەڵكانێكی زۆری نا پسپۆر هەن كە پێیان وایە ئەوان بەقەد ئەوە باش لە بابەتەكە تێگەیشتوون کە پیشانى بدەن ڕاستیی و ناڕاستی ئەم دەرەنجامانە مەترسیدارە و جێگای گومانی زۆرە. كاتێك ململانێییەكی لەم جۆرە لەنێوان بۆچوونی كۆمەڵە پسپۆر و ڕۆشنبیرێكدا هەیە, ئێمە چۆن و كامیان هەڵبژێرین؟ ئایا شیاوە نكوڵی لە بۆچوونی پسپۆڕە تایبەتمەندەكان بكەین, یاخود ئەوە ئەرك و بەرپرسیارێتییە كە دژی فیكری هەر كەسێكی تر بوەستینەوە؟ 

تێبینى: ئەم وتارە لە ڕۆژنامەى هەولێر بڵاوبۆتەوە.